A British Christmas

De Britten staan bekend om hun kersttradities. Veel van deze tradities lijken misschien wat oubollig, maar bestaan nog steeds. Over een aantal van deze tradities heb ik de afgelopen weken al geschreven, de mistletoe, de holly and ivy, de kerstboom en de christmas pudding en cake. Maar hier zijn er nog een paar.

Kerstdiner: Britten zijn er gek op om tijdens het kerstdiner eens flink uit te pakken. Wij Nederlanders trouwens ook…. tot groot genoegen van de supermarkten. Bij een typisch kerstdiner horen natuurlijk een gegrilde kalkoen, spruitjes, erwtjes, roast potatoes en christmas pudding. Deze eterij met kerst is niet, zoals zo veel mensen denken, iets nieuws dat is ingegeven door de winkeliers. Het bestaat al eeuwenlang. In de middeleeuwen was advent, de tijd voor kerst, een tijd van vasten, soberheid en bezinning. Met kerst was dat voorbij en mocht het feest van de geboorte van Jezus gevierd worden. Dan werd er door de mensen die het konden betalen dus ook stevig uitgepakt. Luxe gevolgelte kwam op tafel, denk bij hele rijke mensen aan zwanen. Daar doet de kalkoen van nu nog aan herinneren. Doperwtjes op tafel zouden volgens folkloristisch gebruik staan voor een financieel voorspoedig nieuwjaar. Het eten dat met kerst in rijke families op tafel kwam was een statussymbool. Je kon niet alleen laten zien hoe rijk je was door de meest uitbundige en luxe etenswaren op tafel te zetten, maar ook hoe gul je was door veel gasten uit te nodigen en mee te laten genieten en door zelfs te laten zien dat je bedienden mee mochten delen in de luxe.

Christmas crackers: Als je aan een Britse kerstdis zit kan het zijn dat er boven of naast je bord een iets te groot ingepakt ding in de vorm van een ouderwetse toffee ligt. Dit is geen snoep, maar en christmas cracker. In dit mooi glimmend ingepakte dingetje zit een kartonnen koker met daarin een knalkoord en een cadeautje. Het is de bedoeling dat je met degene die naast je zit deze cracker vastpakt en uit elkaar trekt. Met een knap trek je deze uit elkaar. Het cadeautje is meestal een papieren kroon die je op moet zetten tijdens het eten en een papiertje met een spreuk, gedicht of wens. Soms zit er ook nog een kleinigheidje in, vaak klein kinderspeelgoed. Deze crackers zijn in de 19e eeuw bedacht door een Londense bakker die de verkoop van zijn bonnons wat op wilde krikken. Zijn idee was blijkbaar een succes, want christmas crackers zijn niet meer weg te denken bij het kerstdiner. Zelf in Nederland beginnen ze de laatste jaren in te burgeren. Ze zijn bij veel supermarkten en andere winkels te koop.

Carolling: De romantische Victoriaanse plaatjes van kindertjes die met een lantaarn in de hand kerstliedjes zingen staan vaak op kerstkaartjes en zijn als kersttafereel te vinden op historische kerstmarkten. De oorsprong van dit gebruik om met de kerst van deur tot deur te gaan en carols, kerstliedjes, te zingen is helaas wat minder romantisch. Op 21 december werd in vroeger tijden St Thomas’s Day gevierd. Dit was de dag dat arme mensen, vooral vrouwen en kinderen, mochten bedelen om wat extra geld voor de kerst. Dit gebeurde vaak door kerstliederen te zingen bij alle huizen en dan te hopen dat de mensen een kleinigheid konden missen. Een andere naam voor deze dag is dan ook Begging Day.

Boxing Day: In Groot-Brittannië kennen ze geen Tweede Kerstdag. Was wij Tweede Kerstdag noemen heet daar Boxing Day. Het is een Bank Holiday, dus de meeste mensen zijn wel vrij. Maar winkels zijn gewoon open en traditioneel begint op deze dag ook de uitverkoop dus grote drukte in winkels is niet ongebruikelijk. De herkomst van de term Boxing Day is niet zeker. Sommige mensen stellen dat het komt van het gebruik van de christmas boxes die bedienden op deze dag kregen om mee te nemen naar hun familie, een soort voorloper van het kerstpakket. Een ander gebruik is dat op deze dag de gift of alm boxes van bijvoorbeeld kerken en instanties geopend werden en het geld daarin uitgedeeld werd aan zij die het nodig hadden. Een andere naam voor Boxing Day is St Stephen’s Day. St Stephen is de heilige die hoort bij 26 december. Hij wordt bijvoorbeeld ook genoemd in het traditionele kerstlied Good King Wenceclas. In Wales moest je zorgen dat je op deze dag oo tijd je bed uit was, anders kreeg je traditioneel een portie slaag met een bos hulsttakken. Op een aantal plaatsen is dit ook ‘Wren Day’, onder meer in Ierland en the Isle of Man. Een wren is een vogeltje, een Winterkoninkje. ‘Mummers’ of ‘Wren Boys’, in stro verkleedde mannen, jagen op een namaak vogeltje en trekken in een optocht door de straten. Op andere plekken bestaat dit gebruik ook, maar dan op driekoningen of begin december. Het gebruik zou uit vroeger tijden komen. Een winterkoninkje staat, de naam zegt het al, voor de winter. Deze moest gevangen worden om plaats te kunnen maken voor lente en zomer. Er is een Keltisch verhaal over de strijder Lleu Llaw Gyffes, zoon van Arianrhod, die dit vogeltje succesvol uit de lucht schoot. Een prestatie gezien het formaat van het beestje. Op Man zou het vogeltje een beeldschone feeënkoningin zijn die iedereen die verliefd op haar werd liet verdrinken. Ze veranderde zichzelf in een wren en vloog weg van het eiland. Op 26 december keert ze terug en jaagt men op haar. Volgens een Ierse legende wilde god graag weten wie de koning van de vogels was, wie het hoogst kon vliegen. Iedere vogel deed zijn best, maar de arend vloog het hoogst van allemaal. Wat de arend niets wist was dat een piepklein vogeltje zich verstopt had op de rug van de arend. Toen de grote vogel zag dat hij gewonnen had en moe terug wilde keren naar beneden maakte het kleine vogeltje zich los en vloog weg, boven de arend uit. Door deze truc was het gelukt om nog hoger te vliegen dan de arend. God noemde het vogeltje de koning van de vogels, vandaar de naam King’s Wren of Winterkoning.

Stockings en Santa: Op kerstavond hanger kinderen een sok aan de haard of aan hun bed. De volgende dag, kerstochtend, heeft de kerstman er een cadeautje in gedaan. Er zijn honderden films over deze bolle man in rood pak die met zijn vliegende rendieren en slee vanaf de Noordpool komt en cadeaus uitdeelt. Het verhaal van de kerstman is een verhaal op zich wat ik vast ook ooit ga vertellen, maar het is te uitgebreid om nu helemaal uit de doeken te doen. De meest gebruikte uitleg is dat Santa Claus een verbastering is van Sinterklaas. Hij gooit cadeaus (ooit was dit goud of geld) door de schoorsteen en dit komt in de schoenen of sokken terecht die voor de haard staan of hangen te drogen. Ook zijn er elementen in het kerstmannenverhaal die volgens historici zijn te herleiden naar de Viking-god Odin. Of naar nog oudere Noord Europese sjamanenverhalen.

Mulled wine en mince pies: Bij de kerst horen traditioneel mince pies. Dit zijn kleine taartjes gevuld met gedroogd fruit en appel dat in alcohol of appelsap is geweld. Vroeger bevatten deze taartjes echt vlees, minced meat, maar tegenwoordig niet meer. Zelf het vet, de suet, wordt de laatste jaren vaak weggelaten of vervangen door een plantaardig alternatief. Ze hebben traditioneel net als de christmas pudding 13 ingrediënten, naar Jezus en zijn 12 apostelen. Vaak zijn dit allerlei gedroogde vruchten zoals rozijnen en krenten. En geraspte appel en specerijen. Vaak hebben ze een ster als decoratie bovenop het taartje. Ook mulled wine, glühwein, mag niet ontbreken. Dit is warme rode wijn met daarin onder andere sinaasappel en winterse specerijen als kaneel, kruidnagel en kardemom. Zo tegen de kersttijd kun je overal ‘Mulled wine and Mince pies’ middagen of avonden vieren. Bij verenigingen, kerken, werk, winkels, etc. Hierbij komen mensen samen onder het genot van warme wijn en een mince pie om uit te zien naar de kerst en het nieuwe jaar.

Merry Christmas and a Happy New Year! 🌲⛄️🌲🥂🌲