Glenfinnan Monument

De meeste toeristen die tegenwoordig het bezoekerscentrum bij Glenfinnan (Gleann Fhionnain) aandoen, komen voor Harry Potter. Vanaf het bezoekerscentrum klim je in 10 minuten een kleine heuvel op die prachtig uitzicht biedt op het beroemde Glenfinnan Viaduct waar de Hogwarts Express overheen rijdt en die beroemd is geworden door de films over de tovernaarsleerling Harry Potter. In het bezoekerscentrum zijn toverstokken in allerlei soorten en maten te koop, evenals smekkies in alle smaken, chocolade kikkers en Harry Potter serviesgoed. Maar wie iets verder kijkt ziet de echte geschiedenis van deze plek. Als je je realiseert dat de Hogwarts Express eigenlijk The Jacobite heet weet je al waar dit stukje geschiedenis naartoe gaat. Inderdaad, the Jacobite Rising van 1745-46. De periode waarin Prince Charles Stuart, Bonnie Prince Charlie, de troon van Schotland claimde en het opnam tegen de Engelse koning George II, die op dat moment koning van Engeland en Schotland was.

Toen Charles Stuart, the Young Pretender, in 1745 vanuit Frankrijk aankwam in Schotland ging zijn tocht als eerste naar Glenfinnan. Hij kwam aan op het eiland Eriskay en daarna reisde hij naar het vaste land van Schotland. Via Loch nan Uamh, deel van de Sound of Arisaig, reisde hij door naar Glenfinnan. Bij Loch nan Uamh staat nu nog de Prince’s Cairn. Deze is niet om de plek aan te geven waar hij aan land kwam, maar om te herdenken waar hij het vaste land weer verliet na zijn verlies op het slagveld van Culloden. Hij vertrok dus ook weer over Loch nan Uamh. Dit meer ligt niet ver van Glenfinnan. Hij werd bij zijn komst opgewacht door een aantal leden van de clan MacDonald. Samen trokken ze naar Glenfinnan aan de zuidkant van Loch Shiel. Daar verzamelden zich meer en meer clans die Charles Stuart steunden in zijn claim op de troon. Op 19 augustus 1745 vond hij dat er genoeg mannen gereageerd hadden op zijn oproep en beklom hij de kleine heuvel bij Glenfinnan en liet hij zijn ‘standard’, zijn vlag, hijsen. Dit wordt ‘Raising of the standard’ genoemd. Hij claimde zowel de Schotse als de Engelse troon in naam van zijn vader.

Even terug in de geschiedenis. Waarom meende deze Charles Stuart recht te hebben op de troon van Schotland en Engeland? Hij werd geboren in Rome in 1720 en was de zoon van James Stuart en Maria Clementina Sobieska. Zijn grootvader van vaders kant was koning van Engeland, Schotland en Ierland en zijn overgrootvader van moeders kant koning van Polen, gezien als groot held omdat hij de Ottomaanse Turken tegenhield voor de poorten van Wenen.
De bijnaam van Charles’s vader, James Stuart, was ‘Old Pretender’ (pretender is in dit geval troonpretendent). In 1688 werd de vader van James, opa van Charles, afgezet als Koning van Engeland, Schotland en Ierland. James was toen nog een baby, maar omdat zijn vader koning was droeg hij wel de titel ‘Prince of Wales’, de titel van de troonopvolger. James’s vader was katholiek en katholieken mochten bij wet geen staatshoofd meer zijn. Zijn dochter, James’s halfzus Mary was protestant en werd koningin. Zij was getrouwd met onze Nederlandse stadhouder Willem III van Oranje, die dus ook koning van Engeland, Schotland en Wales werd. James groeide op op het Europese vasteland maar zijn familie bleef aanspraak maken op de troon. Ze geloofden dat het koningschap gegeven was door god en niet zo maar door mensen afgenomen kon worden. Toen zijn vader overleedt nam James het stokje over en in 1715 probeerde hij tijdens de eerste Jacobite Rising de troon terug te veroveren. Dit mislukte. De volgelingen van James werden Jacobites, Jacobieten, genoemd omdat de naam van James vertaald naar het Latijn Jacobus is. Hun doel was weer een katholiek op de troon van Schotland en Engeland te krijgen. In 1745 trok de zoon van James, Charles Stuart, als Prince Regent in naam van zijn vader naar Schotland om nogmaals te proberen de troon in handen te krijgen. Op dat moment was George II koning. Hij had het koningschap via zijn vader George I in handen gekregen die het op zijn beurt weer had geërfd van nicht Anna, zus van Mary. Charles werd ‘Young Pretender’ genoemd. Hij is in de geschiedenis beter bekend onder de naam ‘Bonnie Prince Charlie’.

Tegenwoordig markeert een monument de plek waar dit alles gebeurde. In 1815 is dit monument gebouwd. In eerste instantie zonder het standbeeld dat er nu bovenop staat. Deze is in 1835 toegevoegd. In tegenstelling tot wat veel mensen denken stelt dit niet ‘Bonnie Prince Charlie’ voor maar een ‘unknown highlander’. Bij het monument, aan de overkant van de A830, staat een bezoekerscentrum. Het monument wordt onderhouden door de National Trust of Scotland. Je kunt je auto tegen een kleine vergoeding parkeren op het naastgelegen parkeerterrein. In het bezoekerscentrum vind je naast de Harry Potter merchandise en de gebruikelijke Schotse souvenirs ook een kleine tentoonstelling over de gebeurtenissen in 1745-46.

Het monument staat aan de oever van Loch Shiel. Dit langgerekte meer is 28 kilometer lang. Aan het ene uiteinde ligt Glenfinnan en aan het andere uiteinde stroomt het meer via de rivier Shiel bij Castle Tioram uit in zee (Loch Moidart). Castle Tioram was van oudsher daarom een belangrijk kasteel omdat het de toegang naar Loch Shiel moest bewaken.
In de bergen tussen Loch Shiel en de zee wonen onder meer zee arenden. Met een beetje geluk zie je deze als je over de A830/A861 naar Ardnamurchan rijdt. Maar ook steenarenden, valken en visarenden kun je met een beetje geluk zien. En natuurlijk veel edelherten die met enige regelmaat op of vlak langs de weg lopen. Aan de zuidwestkant van het meer ligt een moerasgebied, Claish Moss, met zeldzame habitats. Dit is een moeilijk toegankelijk gebied en niet zo maar te bezoeken.

Maar even terug naar het bezoekerscentrum. Achter het bezoekerscentrum ligt zoals gezegd een kleine heuvel. Het is een kort en makkelijk klimmetje van 5-10 minuten en vanaf hier heb je een fenomenaal uitzicht op het monument en Loch Shiel en aan de andere kant op de beroemde brug, Glenfinnan Viaduct. Met een beetje geluk kun je als je er op de juiste tijd bent de stoomtrein over de brug zien rijden. Deze trein, The Jacobite’ rijdt iedere dag van Fort William naar Mallaig en weer terug. De trein is beroemd geworden als Hogwarts Express in de Harry Potter films. De trein waarmee de leerlingen van Platform 9 3/4 op King’s Cross Station in Londen naar toverschool Hogwarts (Zweinstein) reizen. Vooral in de tweede film, Harry Potter and the Chamber of Secrets, speelt het viaduct een rol wanneer Ron en Harry met een vliegende blauwe Ford Anglia naar school willen reizen. Bij ons eerste bezoek aan Glenfinnan kwamen we in gesprek met de gamekeeper van het terrein. Hij beklaagde zich over al die mensen die alleen maar kwamen voor het Harry Potter gebeuren en niet eens keken naar de rol die de plek in de echte geschiedenis had. Hij had een verzoek voor de schrijfster van de Harry Potter boeken, JK Rowling. Of ze alsjeblieft nog 1 boek wilde schrijven. Harry Potter and the Jacobite Rising. In which Harry and Hagrid go to Culloden and…..

Dus… als je deze mooie plek bezoekt, kijk dan niet alleen naar het fantasieverhaal, maar vooral ook naar de echte geschiedenis.