Romeins badderen in Bath

Voor iedere liefhebber van geschiedenis en oudheid is Groot-Brittannië een geweldig land. Overal om je heen is geschiedenis en het landschap ademt gewoon oudheid. Een aanrader om te bezoeken zijn de Romeinse thermen in Bath. Bath is een stad in Somerset en is makkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer. De stad op zich is al een bezoek waard. Mooie oude gebouwen en een heerlijke sfeer. De stad is niet groot, maar wel compact, gezellig en oud. De stad van de Romeinen, maar ook van Jane Austen. In de 18e en 19e eeuw ging de Britse elite naar Bath om vakantie te houden en dat proef je terug in de elegante sfeer.

Midden in Bath komt een warme bron omhoog waar de Romeinen een badhuis op hebben gebouwd. En warm is ook echt warm. De temperatuur van het water als het net uit de bron komt ligt rond de 47 graden. Waar het water precies vandaan komt is niet zeker. Het is waarschijnlijk water dat als regen valt in de Mendip Hills, niet ver van Bath. Dit regenwater zakt langzaam weg in de aarde door het gesteente heen en komt dan diep in de aarde terecht. Geschat wordt een diepte tussen de 2700 en 4300 meter. Hier wordt het water stek verwarmd waarna het weer door druk omhoog komt. Over deze cyclus doet het water zo’n 10.000 jaar. Bath ligt bovenop een geologische breuklijn wat maakt dat het water juist op deze plek het makkelijkst ene weg naar boven kan vinden. Er zijn tegenwoordig ook mensen die dit betwijfelen en stellen dat het water waarschijnlijk toch van iets dichterbij de stad komt, ergens in de vallei van de rivier de Avon. In en om de stad liggen 3 bronnen waar het water omhoog komt. Het water is erg rijk aan mineralen, 42 zijn er aangetoond, vooral zwavel, calcium en chloride. En water smaakt niet echt lekker en het is niet gezond om er te veel van te drinken als het niet gezuiverd is.

De oudste aanwijzingen voor het gebruik en de verering van de bron waar het badhuis op gebouwd is komen uit de tijd voor de Romeinen. De Kelten vereerden hier de godin Sulis. Ze was een lokale godin wiens naam ook alleen in Bath is terug gevonden, en één mogelijke verwijzing in Duitsland. De Romeinen noemden de stad Aquae Sulis, wateren van Sulis. Aan de naam te zien vermoed men dat ze een zonnegodin was. Toen de Romeinen hun badhuis bouwden vereerden ze hier de godin Minerva. Minerva was de godin van wijsheid, handel, kunst en oorlog. In een aantal geschriften vinden we de combinatie Sulis-Minerva als de godin aan wie de bron is toegewijd.

Volgens Geoffrey of Monmouth is de bron ontdekt door koning Bladud, een legendarische koning van Brittannia. Hij zou de stad Caervaddon, Bath, gesticht hebben en door magie de warme bron hebben laten ontspringen. Hij leed aan lepra en had gezien hoe varkens in het warme modderwater genoten en een gezonde huid hadden, in tegenstelling tot veel andere varkens. Hij probeerde zelf modderbaden en had er veel baat bij. Toen hij koning werd stichtte hij de stad en opende hij de bron voor de mensen. Helaas is Geoffrey van Monmouth niet de meest betrouwbare bron omdat veel van zijn verhalen in History of Kings of Britain niet te verifiëren zijn en tegenwoordig niet meer gezien worden als historische bron.

De oorspronkelijke Romeinse tempel bij de baden stamt uit 60-70 na Chr. In de jaren daarna zijn er telkens delen bij gebouwd en aangepast. Aquae Sulis is begonnen als tempelcomplex. Vermoedelijk stak een belangrijke Romeinse weg, de Fosse Way, de rivier de Avon over op de plek waar Aquae Sulis is gesticht en waar nu Bath ligt. De Romeinen ontdekten er de warme bronnen die voor de lokale bevolking een heilige plek waren. Ze bouwden er een badhuis en samen met de tempel ontstond een complex waar een kleine stad omheen groeide.
Na de val van het Romeinse rijk kwam het badhuis in verval. Onrust in het land maakte dat veel mensen wegtrokken. Maar de bronnen bleven bekend en in gebruik bij de lokale bevolking. Volgens de eerder genoemde Geoffrey of Monmouth vocht de legendarische Koning Arthur zijn Battle of Badon Hill (Mons Badonicus) bij Aquae Sulis en versloeg hij zo de Angelsaksen. De slag zelf heeft volgens historici wel echt plaats gevonden, maar waar de exacte plek was is tot op de dag van vandaag een raadsel.

De Romeinse gebouwen zijn in de vergetelheid geraakt, vervallen en verdwenen voor het oog. Een oud Engels gedicht uit de 8^e eeuw genaamd ‘The Ruin’ beschrijft het verval van een Romeins badhuis tot ruines en gedacht wordt dat dit over Aquae Sulis zou zijn gegaan.
De gebouwen werden vergeten en overgroeid en overbouwd tot ze zijn herontdekt bij de bouw van een deel van de Great Pump Room, nu te bezoeken als restaurant naast de baden. Er stonden al een aantal gebouwen op de plek van het Romeinse badhuis, maar bij verdere bouwwerkzaamheden in de 18^e eeuw is men gestuit op de fundamenten van de Romeinse tempel. The Pump Room was (en is) een plek voor de rijkeren onder ons. Het was in de 18^e eeuw een plek waar de ‘rich and famous’ van de society gezien wilden worden. Het speelt ook een rol in een aantal boeken van Jane Austen, die een tijd in Bath heeft gewoond. De stad en het gebied er om heen zijn nog steeds een El Dorado voor archeologen en bij iedere schep die er in de grond gaat worden waardevolle vondsten gedaan. In 2012 is vlak bij de baden één van de grootste zilverschatten ooit in de UK in Bath ontdekt, een muntschat van 30.000 zilveren munten uit de 3^e eeuw.

Het badhuis ligt midden in de stad naast de Abbey en is niet te missen. Het plein voor de ingang is toneel van straatartiesten.
Een bezoek aan de baden is een absolute must als je in Bath bent. Ik zal eerlijk zeggen dat ik meerdere malen in Bath geweest ben en vaak voor de ingang heb gestaan zonder naar binnen te gaan. De entreeprijs en de drukte heeft me er een aantal keren van weerhouden om naar binnen te gaan. Het lijkt er bijna altijd druk te zijn. De Romeinse baden zijn de top attractie van de stad en er komen letterlijk busladingen mensen uit de hele wereld op af. Het kan dus zijn dat je op een dag in het hoogseizoen een tijd moet wachten voor je naar binnen kunt en je zult zeer zeker niet alleen zijn als je geniet van al het moois wat er te zien is. De entreeprijs is in de zomer £17,50 voor een volwassene. In de zomermaanden zijn de baden ook ’s avonds open en kun je voor een pound minder na 17.00 uur naar binnen. Diezelfde prijs geldt voor de entree in de wintermaanden. Voor deze entree krijg je veel meer dan je in eerste instantie zou verwachten. Van buiten zie je alleen the ‘Great Bath’ met alle toeristen er om heen. Wat voor mij de grootste verassing was, was het geweldige museum dat alle mooie en interessante objecten huisvest die in en om de baden gevonden zijn. Resten van het oorspronkelijke Romeinse gebouw met mozaiek en carvings, beelden, objecten. Te veel om op te noemen. Bijzonder vond ik de zogenaamde ‘curse tablets’. Kleine geschreven boodschappen op metalen plaatjes met daarop wensen aan de godin om een bepaald persoon te vervloeken omdat ze in de ogen van de vrager iets verkeerd hadden gedaan. Daarvan zijn er ontzettend veel gevonden in en om het water. De vondsten die tentoongesteld zijn in het museum geven een goed beeld van de geloofsbeleving van de Romeinen. Carvings van de zonnegod Sol en de maangodin Luna die elkaar aankeken vanaf twee gebouwen tegenover elkaar aan weerszijden van het plein bij de tempel. Er zijn afbeeldingen gevonden van de Keltische drievoudige godin en een geweldig mooi bronzen hoofd van de godin Minerva.

Verderop in het museum zijn de fundamenten te zien van het oude badhuis, massageruimtes, zweetruimtes en het terrein om het badhuis heen met plein en tempel. En de plek waar het water omhoogkomt en naar het bad gevoerd wordt. De ‘Sacred Spring’ De warmte is van het water is zo bijzonder en je voelt de hitte en de waterdamp. Ook ruik je het de metalige geur van het water en begrijp je dat de mensen hier vroeger de hand van een godin in moeten hebben gezien. Het is een bijzonder verschijnsel. Na een rondje door het museum te hebben gemaakt kun je het ‘Great Bath’ bezoeken. Een bijzondere plek. Het originele Romeinse bad is nog steeds deels belijnd met loodplaten uit de Romeinse tijd. Je mag het water officieel niet aanraken, maar je zult ook niet de enige zijn die het wel doet. Het water voelt heerlijk warm. Toen we dat even probeerden werden we hier op aangesproken door één van de vele museummedewerkers die om het bad staan om alles in de gaten te houden. Mijn vraag was natuurlijk direct waarom dit niet mag… Het schijnt zo te zin dat het water in het bad niet gezuiverd wordt. Tot in de jaren ’70 werd er gewoon in gezwommen en zelfs gesport. Tot eind jaren ’70 een meisje van de lokale zwemvereniging na het zwemmen in het water een meningitis infectie kreeg en overleed. Het water werd getest en bleek door de samenstelling en de temperatuur een ideale bron te zijn voor bepaalde schadelijke bacteriën en andere ziekmakers. Het bad werd gesloten voor gebruik en heeft nu enkel nog een ornamentele functie. Een modern thermaal bad net buiten de stad biedt de mogelijkheid om veilig te genieten van de positieve eigenschappen van het bijzondere bronwater in gezuiverde vorm. Uit veiligheidsoogpunt mag je dus niet even in het water poedelen met je handen of voeten en krijg je als je het wel doet het dringende advies om je handen toch goed te wassen. Eens in de drie maanden wordt het bad leeggemaakt en helemaal schoongemaakt. Tot grote verbazing van de medewerkers vinden ze iedere keer weer hele bijzondere objecten in het water, nu alleen niet uit de oudheid. Een hele collectie aan mobiele telefoons is verzameld. Pas dus op als je halsbrekende toeren uit gaat halen voor de perfecte selfie. Aan het einde van de rondtour kun je het gezuiverde water proeven en voelen er staat een kraan waar heel erg warm water uitkomt uit de bron. Je mag er niet te veel van drinken (doet ook niemend, want het is gewoon niet lekker) en drinken wordt afgeraden voor kinderen, ouderen en zwangere vrouwen. Even je handen er onder is ook een aparte ervaring, het water is zo heet dat je je handen na een paar tellen gewoon terug moet trekken. En dan te bedenken dat dit gewoon zo uit de aarde komt!

Als je uitgekeken bent in het badhuis, vergeet dan vooral niet om de rest van de stad te bekijken. Bath is als stad een World Heritage Site en heeft talloze mooie plekjes om te bekijken. Bath Abbey is zeer zeker een bezoek waard, maar ook een wandeling door de stad is erg leuk. Als winkelstad is Bath ook zeker aantrekkelijk. Kijk niet raar op als je Mr Darcy of Elizabeth Bennet door de stad ziet lopen. Naast een Romeinse stad is Bath ook de stad van Jane Austen en lopen in de zomermaanden mensen in kostuum door de stad om je hier op opmerkzaam te maken. Het Jane Austen Centre is ook een erg leuke plek voor een Jane Austen fan zoals ik. Voor liefhebbers van architectuur is ook ‘The Circle’ een aanrader, historische Georgian huizenrijen gebouwd in een cirkel.
De omgeving van Bath is zeker een vakantie waard. Aan de ene kant is Bath het uiteinde van de Cotswolds, aan de andere kant van de Mendip Hills. Cheddar Gorge is op rij afstand, net als Glastonbury, Bristol, de rivier en Severn en Exmoor en de kust.