Battle of Hastings

14 oktober is in de Britse geschiedenis één van de belangrijkste data die er is. De datum alleen zal menigeen weinig zeggen, maar zodra het jaartal 1066 erbij genoemd wordt weet bijna iedereen dat het gaat om de Slag bij Hastings, the Battle of Hastings. De dag dat het huis Wessex de troon verloor en de heerschappij van de Normandiërs over Engeland begon. Over deze slag, alles wat er aan vooraf ging en er uit voortvloeide zijn meters boeken volgeschreven. Het is een verhaal van familiebanden, bondgenootschappen en intriges. Om kort te vertellen wat er aan de hand was en wat er gebeurd is, is bijna niet te doen. Er zijn zo veel factoren die een rol spelen in deze belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis dat ‘even’ uitleggen hoe en wat de geschiedenis zelf tekort doet. Maar aangezien ik hier geen boeken vol kan gaan schrijven is hier toch een poging om een kort en hopelijk duidelijk overzicht te geven van wat er speelde op deze belangrijke 14^e oktober 1066.

De hoofdrolspelers
Harold Godwinson
Harold was de koning van Engeland. Begin 1066, 6 januari om precies te zijn, was hij gekroond tot koning. Een dag na het overlijden van zijn zwager Edward the Confessor. Harold kwam uit een belangrijk Angelsaksisch geslacht en was via huwelijken verwant aan onder meer Sven Vorkbaard en Knoet (Cnut of Canute) de Grote. Zijn zus, Edith was getrouwd met koning Edward van Engeland. Wanneer Harold precies is geboren is onbekend, maar hoogstwaarschijnlijk ergens rond 1020. In 1045, toen zijn zus de koning trouwde, werd Harold Earl van East Anglia. In 1053 nam hij de titel Earl of Wessex, die zijn vader had gedragen tot hij in dat jaar overleed. In 1958 werd hij ook nog eens Earl of Herefordshire. Dit maakte hem een zeer machtig man. In 1066 werd hij tot koning van Engeland gekroon, maar zijn claim op de troon was niet onomstreden.

William the Conqueror
Ook wel William of Normandy of William the Bastard genoemd, was hertog van Normandië. Geboren rond 1028. Hij was een nazaat van Rollo, de Viking die heerser van Normandië werd en de stamvader van het huis ‘Normandy’. Williams vader, Robert the Magnificent, was niet getrouwd en William was het kind van hem en zijn minnares. Vandaar zijn bijnaam ‘de Bastaard’. Hij volgde echter wel zijn vader op als hertog van Normandië na diens dood, ook al was hij toen nog maar een kind en onwettig. Hij trouwde met Matilda van Vlaanderen, wat hem een sterke bondgenoot gaf, Vlaanderen. Tevens was hij de achterneef van Edward the Confessor.

Waarom streden ze?
Harold Godwinson en William the Conqueror claimden allebei de troon van Engeland na het overlijden van Edward de Confessor op 5 januari 1066. William was Edwards achterneef en claimde dat Edward, die zelf geen kinderen had, hem de troon had beloofd. Ook zei hij dat Harold hem tijdens een verblijf in Normandië beloofd had te steunen in zijn claim op de troon.
Datzelfde claimde Harold echter ook. Als zwager van de koning was hij aanwezig tijdens de laatste levensdagen van Edward. De koning lag in een coma, maar Harold claimde dat hij voor zijn overlijden even wakker was geworden en hem de zorg over zijn vrouw en koninkrijk had toevertrouwd.
Koningschap was in deze periode van de geschiedenis in Engeland niet erfelijk bepaald of aan te wijzen door de heersende koning. Na het overlijden van een heerser kwam een raad van hooggeplaatste heren, raadgevers van de koning, bijeen om een nieuwe koning aan te wijzen. Deze Witenaġemot of Witan wees Harold Godwinson aan als de nieuwe koning. Een dag later werd hij tot koning gekroond. Toen William dit nieuws hoorde besloot hij een invasie voor te bereiden om de troon op te eisen.

De aanloop naar de Battle of Hastings
William en Harold waren niet de enigen die meenden recht te hebben op de troon na het overlijden van Koning Edward. Onder meer Harolds broer Tostig, die niet bepaald op goede voet stond met zijn broer de koning, en Koning Harald Hardrada van Noorwegen maakten ook aanspraak op de troon. Hardrada was de opvolger van koning Magnus. Magnus en de halfbroer van Edward, Harthacnut, hadden een pact gesloten waarin ze afspraken dat mocht één van de twee zonder erfgenaam overlijden de ander of de erfganaam van de ander de troon zou krijgen. Aangezien Hardrada de troon van Magnus had overgenomen en dus aanspraak maakte op deze afspraak, meende hij recht te hebben op de troon die ooit van Harthacnut was.

Tostig was de eerste die een poging deed om zijn broer van de troon te verjagen. In mei 1066 landde hij met een vloot op het eiland Wight. Daar verzamelde hij geld en benodigdheden en viel het Engelse vasteland aan. Verder als Sandwich kwam hij echter niet. Hij kreeg weinig hulp en na een paar pogingen in Norfolk en Noord Engeland staakte hij de strijd en trok zich terug in Schotland. Harold Godwinson wist dat hij een aanval vanuit Normandië kon verwachten en bracht een leger en vloot bijeen. Gedurende de hele zomer lag zijn vloot in het Kanaal om een eventuele invasie van William direct neer te kunnen slaan. Het leger van koning Harold bestond voor een groot deel uit gewone mannen die aan het eind van de zomer dringend terug moesten naar hun land om de oogst binnen te halen. Op 8 september stond hij zijn mannen toe om terug te keren naar huis en daar het werk te doen wat nodig was. Hij verwachtte niet dat William zo laat in het seizoen nog het Kanaal over zou steken met het risico op slecht weer. Terwijl het merendeel van Haorlds mannen dus op huiswaarts waren gegaan deed Harald Hardrada in september een aanval in het noorden. Volgens schattingen landde hij met 15.000 man in 300 schepen op de Noord Engelse kust en trok naar York. Hij kreeg steun van Tostig, die sloot zich met zijn overgebleven manschappen bij Hardrada aan om tegen zijn broer te vechten. Op 20 september vond de Battle of Fulford plaats vlak bij York en overwonnen de mannen van Hardrada de lokale Earls. York gaf zich over aan Harald Hardrada.

Inmiddels was de koning zelf ook richting noorden getrokken. Onderweg probeerde hij zo veel mogelijk mannen te verzamelen. De reis verliep snel en Harald Hardrada had het leger van koning Harold niet zo snel verwacht. De aanval van de Harold Godwinson en zijn leger was voor Hardrada een verassing en bij Stamford Bridge kwam zijn poging om de Engelse troon op te eisen tot een eind. Hardrada, Tostig en bijna al hun mannen werden neergeslagen en overleefden de slag die bekend werd als de Battle of Stamford Bridge niet. Beroemd is het verhaal uit de Anglo-Saxon Chronicles van de grote sterke Viking die in zijn eentje met een grote bijl op de brug stond en iedereen die hem probeerde te verslaan neersloeg. Tot een soldaat uit het Engelse leger onder de brug kwam en hem met een speer door de planken van de brug heen neerstak.

The Battle of Hastings
Lang heeft Harold niet van zijn overwinning kunnen genieten want op 28 september landde William met zijn vloot bij Pevensey Bay, vlak bij Hastings. Hoe groot zijn vloot precies was is onbekend. Er is wel over geschreven, maar de genoemde aantallen lopen sterk uiteen. Na aankomst bouwden zijn mannen direct een houten kasteel in Pevensey en in Hastings en Dover om van daaruit het gebied te veroveren. Harold hoorde waarschijnlijk op zijn reis terug naar het zuiden van de invasie en reed naar Londen waar hij een week verbleef. Daarna reisde hij zuidwaarts met zijn leger naar Hastings. Een verassingsaanval was het eigenlijke plan, maar dat zat er helaas voor Harold niet in. Uiteindelijk troffen de legers van William en Harold elkaar een eindje buiten Hastings. Harold had positie genomen op Senlac Hill, bij het tegenwoordige dorp Battle. William trok daar ook naartoe. De rest is geschiedenis… De veldslag begon om 9 uur in de ochtend van 14 oktober en duurde de hele dag. De Normandiërs hadden een geleding boogschutters die volgens de overlevering de veldslag openden met een regen van pijlen op de shield wall van de Engelsen. De Normandiërs stormden na de pijlenregen op de shield wall af maar konden deze niet doorbreken. Met hun paarden en boogschutters hadden ze een aanzienlijk voordeel op de traditioneel vechtende Engelsen. Maar die hadden daarentegen weer een uitstekende verdediging. Na een tijdje ging het gerucht dat William gedood was en dit zorgde voor onrust en verwarring onder zijn troepen. Om te laten zien dat hij nog leefde reed hij langs al zijn troepen ‘in full view’. Hij leidde zelf de tegenaanval die volgde.
De shield wall van Harolds leger hield lang stand en was effectief tegen het leger van William. Maar tegen het einde van de dag viel Harold. Hoe hij precies gedood werd is onbekend. Lange tijd is gezegd dat hij door een pijl in zijn oog aan zijn einde is gekomen, ook omdat dit lijkt te zijn afgebeeld op het Tapestry van Bayeux. Maar historici zien hier geen duidelijk bewijs voor. Na zijn dood ontstond onrust aan de Engelse kant en vielen er gaten in de verdediging. Een deel van de Engelsen vluchtte weg van het slagveld en een klein deel bleef vechten om het lichaam van hun koning heen, maar de strijd was gestreden. William had gewonnen en was de ‘Conqueror’ de veroveraar van de Engelse troon.

Wat er daarna gebeurde
Harold was dood… Zijn moeder zou naar William gegaan om het lichaam van haar zoon op te eisen in ruil voor zijn gewicht in goud. Maar William weigerde. Volgens sommige verhalen zou hij of iemand uit zijn naaste kring, gezegd hebben dat een koning die de kust zo slecht bewaakte maar bij de zee begraven moest worden. Anderen zeggen weer dat William opdracht zou hebben gegeven het lichaam in zee te gooien. Er zijn ook verhalen dat hij begraven zou zijn bij de kerk van Waltham Abbey in Essex. Hier staat een tombe voor hem, maar of zijn lichaam daar ook daadwerkelijk begraven is weet niemand.
William dacht nu koning te zijn en verwachtte dat de Engelsen nu hun steun aan hem zouden uitspreken. Maar in plaats van hem te erkennen als koning wees de Witenaġemot Edgar Ætheling aan als koning en opvolger van Harold. Maar naarmate William verder oprukte naar Londen besloten ze toch eieren voor hun geld te kiezen en William te accepteren als koning. Op eerste Kerstdag 1066 werd William in Westminster Abbey tot koning gekroond. Op de plek waar hij zijn belangrijkste veldslag won liet hij een kerk bouwen, Battle Abbey. Dit als boete voor alle doden die gevallen waren in de strijd. Het altaar van de kerk zou de plek zijn waar Harold gevallen was.

Tegenwoordig is Battle Abbey te bezoeken. Er is weinig meer dan een ruïne overgebleven. English Heritage beheert de site en heeft een mooi bezoekerscentrum gebouwd waar op een mooie en visuele manier wordt uitgelegd wat daar ooit plaats heeft gevonden. Een audio tour neemt je mee over het slagveld, of een deel daarvan, en vertelt hoe de slag waarschijnlijk is gevochten. Voor wie interesse heeft in geschiedenis is dit zeker een plek die je gezien moet hebben, al was het alleen maar vanwege het historische belang van de gebeurtenissen daar. Ieder jaar in het weekend rond 14 oktober verzamelen reenacters uit heel Europa zich in Battle om de veldslag na te spelen. Dit bijwonen is een belevenis op zich. Er worden twee kampementen opgebouwd, die van de Normandiërs en die van de Engelsen en op zaterdag en zondag wordt voor het publiek de veldslag nagespeeld (in verkorte versie gelukkig, een uur in plaats van een dag) en krijgt iedereen uitgelegd hoe de slag was opgebouwd en hoe het verliep.

Voor een bezoek aan Battle Abbey kijk hier.