Tijgerijzer

Tijgerijzer is een gesteente met afwisselend laagjes van rode en gele jaspis, zilverzwarte hematiet en geelbruine tijgeroog. Daarom is er ook niet 1 chemische formule voor dit gesteente. De kleur is afhankelijk van de samenstelling, meer jaspis geeft een wat rodere steen en meer tijgeroog een wat bruinere steen. Maar kenmerkend zijn altijd de laagjes waaruit het is opgebouwd. Het is een gesteente en vormt dikke pakketten in Zuid Afrika en Australië. De lagen met tijgerijzer worden de ‘Banded Iron Formation‘ genoemd en horen bij de oudste gesteentes die we op aarde kennen (tussen de 3 en 1,8 miljard jaar oud). De verschillende lagen in tijgerijzer duiden op verschillende omstandigheden in het zeewater waarin het gesteente is gevormd. wat meer rode lagen duiden waarschijnlijk op het neerslag van zuurstof en geoxideerd ijzer dat niet in het water op kon lossen waardoor alle zuurstof uit het water verdween en het anoxisch werd.

Andere lagen duiden juist wel op zuurstof in het water. Deze lagen werden onder grote kracht door de loop der tijd heen samengeperst en omgezet in wat we nu tijgerijzer noemen. Bijna alle tijgerijzer is precambrisch van ouderdom, het Precambrium is de allereerste periode die we in de geologische geschiedenis kennen en het is de periode waarin het leven grotendeels alleen uit eencelligen en bacteriën bestond. Alleen aan het eind van het Precambrium ontwikkelden zich wat meer complexere levensvormen. Tijgerijzer is een grote bron van ijzer.
Zuurstof ontstaat door fotosynthese, dit is niet vanaf het begin van het ontstaan van de aarde mogelijk geweest, pas toen er bacteriën ontstonden die dit mogelijk maakten, de zogenaamde cyanobacteriën ontstond zuurstof. Dit ontstond in de oceanen waarin de bacteriën leefden en bond zich vrijwel direct aan de aanwezige ijzermoleculen. Pas toen daarin een
omslagpunt bereikt was, dus toen er zo veel zuurstof werd geproduceerd
dat het niet meer direct aan ijzer bond kwam zuurstof ook vrij in het
water terecht en later in de lucht buiten het water, in de atmosfeer. In de Banded Iron Formation ligt een gigantische hoeveelheid zuurstof ‘opgeslagen’, vermoedelijk twintig keer zo veel als het zuurstof dat nu beschikbaar is in de atmosfeer. Er zijn ook ‘nieuwere’ formaties met tijgerijzer. Neem daarbij nieuw maar met een knipoog want ze zijn nog zo’n 800-600 miljoen jaar oud. Hoe deze ontstaan zijn is nog niet goed bekend. Het zou ook met zuurstofloze omstandigheden in de zee te maken kunnen hebben, maar ze zouden ook door laagvormende bacteriën gevormd kunnen zijn. Een derde theorie is de ‘Snowball Earth’ theorie, een periode waarin de hele aarde in sneeuw en ijs bedekt was,
een soort mega-ijstijd, waarin deze lagen zouden zijn gevormd. Er is ook een vermoeden dat een meteorietinslag in het huidige Minnesota iets met de vorming ervan te maken kan hebben.
Sommige mensen noemen tijgerijzer een stromatoliet, maar technisch gezien is het dat niet. Stromatolieten worden gevormd door bacteriën zelf die lagen vormen, tijgerijzer is het resultaat van iets wat een bacterie uitstoot, zuurstof of juist geen zuurstof.