The White Cliffs of Dover

There’ll be bluebirds over
The white cliffs of Dover
Tomorrow
Just you wait and see

There’ll be love and laughter
And peace ever after
Tomorrow
When the world is free

Zo bezong Vera Lynn in de oorlogsjaren de White Cliffs of Dover. Symbool van Engeland, symbool van thuis voor de Britse soldaten die vochten overzee. De Romeinen zagen ze toe ze de zee overstaken. Julius Caesar was geïmponeerd door deze geweldige verdediging waardoor hij moeite had een plek te vinden om aan land te gaan. In zijn verslag schreef hij dat de kust ongeschikt was om op te landen. Hij voer verder en vond uiteindelijk noordelijk van Dover een plek om te landen. Shakespeare vond er inspiratie in en schreef er over in zijn bekende werk ‘King Lear’. Shakespeare Cliff bij Samphire Hoe dankt hier zijn naam aan. Niet verwonderlijk dat de imponerende hoge kliffen sinds mensenheugenis een belangrijke rol spelen in de verdediging van het Britse eiland.

Iconisch… je vaart met de ferry vanuit Calais of Duinkerken over het Kanaal naar Engeland en het eerste wat je ziet zijn die iconische White Cliffs of Dover. Onderwerp van boeken, films, liedjes en gedichten. Ze spreken enorm tot de verbeelding. De toegang tot Engeland. De White Cliffs of Dover.
Ze zijn er altijd. Soms zie je ze al als je vanuit Frankrijk wegvaart en soms zie je tot vlak voordat je de haven binnenvaart helemaal niets en zijn ze in dikke mist gehuld. Albion, de eerst beschreven naam voor Engeland, zou afkomstig zijn van de naam van een Keltische stam. Maar de Romeinen legden al snel ook de link met Albus, hun Latijnse woord voor wit, en de Witte toegangspoort tot dit eiland.
Ze zijn er al heel lang, die kliffen. De kortste oversteek over de zee naar Engeland en dan sta je voor deze hoge barrière. Menig volk dat Engeland heeft geprobeerd te veroveren of te koloniseren heeft de kliffen gezien en zich wellicht afgevraagd waarom dit eiland zo ontoegankelijk leek, wat er verborgen lag achter de meters hoge spierwitte rotsen. En hoog zijn ze. Bij Dover rijst de hoogste klif 110 meter boven de zee uit. Maar dat is niet het hoogste punt van de witte kliffen, dat ligt bij Beachy Head waar de klif 162 meter stijl boven de zee uittorent. De kliffen maken deel uit van de North en South Downs. Een kalksteengebied in het zuidwesten van Engeland. De witte kalksteen bodem maakt dit gebied een bijzondere habitat voor veel kalkminnende planten die elders in het land niet of nauwelijks voorkomen. Twee delen van de North Downs zijn verklaard tot Areas of Outstanding Natural Beauty. Het grootste gedeelte van de witte kliffenkust is beschermd als Site of Special Scientific Interest (SSSI). De benaming Downs komt van het Oudengelse woord voor heuvel, dun. De North Downs liggen voornamelijk in Kent en Surrey en de South Downs in Sussex en Hampshire. In feite loopt dit kalkpakket door onder het Kanaal en aan de overkant, in Normandië zie je de rest van deze kalksteenformatie.

De Downs zijn ontstaan in de geologische perioden die we het Krijt noemen. Deze periode, die na het Jura komt en deel uitmaakt van het Mesozoïcum, begon zo’n 145 miljoen jaar geleden en eindigde met de beroemde meteorietinslag die een einde maakte aan de heerschappij van de dinosauriërs op aarde, 66 miljoen jaar geleden. De witte kliffen zijn gevormd in een aantal periodes binnen dit Krijt. De oudste lagen zijn de Greensand lagen uit de Upper Greensand formatie. De naam zegt het al, de zandsteen die in deze formatie zit is wat groenig van kleur. Deze lagen zijn afgezet in het Albien en het Cenomanien en dat maakt ze tussen de 113 en 95 miljoen jaar oud. Dit gesteente is dus niet wit, maar ligt onder de witte kalk en komt hier en daar aan de kust aan de oppervlakte. Bovenop het Upper Greensand ligt de Chalk Group en dit is de gesteenteformatie waar de typerende witte kalk bij hoort. De Chalk Group is recentelijk onderverdeeld in twee subgroepen, de White en de Grey Chalk subgroup (eerder benoemde men Lower, Middle en Upper Chalk). Deze subgroepen zijn op hun beurt weer onderverdeeld in formaties. De ouderdom van de kalksteen afgezet in deze periode varieert van begin Cenomanien (100 miljoen jaar geleden) tot eind Maastrichtien (66 miljoen jaar geleden).

De Chalk, of kalksteen, zelf bestaat voor het overgrote deel uit het mineraal calciet. Niet in kristalvorm, maar als bouwsteentjes van de kalk. Over calciet als mineraal kun je hier meer lezen. Eigenlijk is het een heel luguber soort steen. Het is een soort massagraf van miljarden piepkleine eencellige algjes, genaamd coccolieten. Of beter gezegd, de calciet plaatjes van hun uitwendige skeletjes. Tijdens het Krijt was het overgrote deel van het gebied dat nu Engeland is , maar ook Nederland, delen van Duitsland, Denemarken, België en Frankrijk zee. Het was een stukje warmer dan tegenwoordig en de zeespiegel lag zo’n 100 meter hoger. In deze zee leefden ontelbaar veel eencellige algen die na ze dood gingen afzonken naar de bodem waar de calciet-plaatjes van hun uitwendige skelet heel langzaam een steeds dikkere laag gingen vormen. Zo langzaam dat het idee nu is dat gemiddeld een halve millimeter per jaar werd afgezet. En dan te bedenken dat er plekken zijn waar dit pakket Chalk 500 meter dik is… Dit coccolieten slib veranderde onder druk in krijtgesteente en aan het einde van het Krijt werd het hele pakket omhoog geduwd door dezelfde tektonische beweging die ook de Alpen creëerde. Heel lang hebben Engeland en ‘het continent’ aan elkaar vastgezeten. Het pakket Chalk liep namelijk van Engeland door in Frankrijk en het Kanaal bestond niet. De Noordzee stond aan de zuidkant niet in contact met de Atlantische Oceaan die aan het ontstaan was. Ruwweg van het gebied rondom Hastings tot Boulogne-sur-Mer lag onder het zachte chalkpakket een harder en ouder gesteente uit Jura en Carboon dat mee omhoog was gestuwd en er voor zorgde dat het Kanaal niet doorbrak tussen Engeland en Frankrijk. Dit noemen we de Weald-Artois antiklinaal. Zee en rivieren zorgden voor erosie van het zachte Chalk pakket, behalve hier. Toen in het Pleistoceen het noorden van Europa diverse keren onder een laag pakijs kwam te liggen werd ontstond er tussen dit ijs en de landbrug een smeltwatermeer. Zo’n 425 duizend jaar geleden was de watertoevoer zo groot dat er een gigantische waterval moet zijn geweest bij de landbrug tussen huidig Frankrijk en Engeland waarbij miljoenen kubieke meters water per minuut met geweld naar beneden stortten in de lager gelegen Atlantische Oceaan. Vermoedelijk zijn hierbij delen van de landbrug weggeslagen en ontstonden er smalle doorgangen voor het water. Zo’n 225 duizend jaar geleden brak de landbrug definitief door en vond de eerste Brexit plaats, Groot-Brittannië werd gescheiden van het Europese vasteland.

De hele kust met Chalk is gelief onder fossielen verzamelaars omdat de witte kliffen bijzonder rijk zijn aan erg mooi bewaarde fossielen. Veel ervan zijn zee-egels, zeesterren en tweekleppigen. Maar je kunt er ook op plekken ammonieten en zelfs haaientanden vinden. Ook zijn de kliffen hofleverancier van vuursteen.

In de spierwitte kalk lopen regelmatige, horizontale, zwarte banden. Deze banden bestaan uit vuursteen. Meestal vrij donkergrijs tot zwart. Door de jaren heen spoelen deze keiharde vuursteenbanken uit de zachte
Chalk die natuurlijk veel makkelijker weg-erodeert.
Deze vuursteen komt in grote massa’s op de stranden
onder de kliffen te liggen. Soms zie je in de stukken
vuursteen afdrukken van fossielen. Deze vuursteen
werd door onze voorouders dankbaar gebruikt voor het maken van gereedschappen.

White Cliff country is in meerdere opzichten een mooie bestemming om een aantal dagen door te brengen. Natuurlijk is het een groot voordeel dat het makkelijk bereikbaar is. Vanuit Frankrijk gaan dagelijks tientallen veerboten naar Dover, Engeland (en weer terug) en een overtocht is tegenwoordig echt niet meer duur. Daarnaast is er voor de mensen die snel aan de overkant willen zijn of liever niet die zee oversteken in een boot de Kanaaltunnel. Je mist als je door de tunnel gaat wel het iconische uitzicht op de witte kliffen met als kers op de taart Dover Castle boven op de klif als de boot de haven van Dover binnenvaart, maar snel is het zeker. In Kent, de county waar Dover ligt, zijn veel mooie plekken die een bezoek waard zijn. De hele kustlijn is erg mooi, plaatsjes noordelijk van Dover als Broadstairs, Deal, Walmer en Sandwich zijn erg gezellig en overal is er het uitzicht op de kliffen. De laatste drie hebben ook mooie kastelen waar je een kijkje kunt nemen en in Sandwich is er zelfs een Hollandse invloed. Hier vind je het ‘Dutch House’. Dover is een echte havenstad waarbij vooral het kasteel de grootste attractie is. Trek gerust een paar uur uit voor een bezoek aan het kasteel, want behalve het kasteel (het grootste in Groot-Brittannië!) zelf kun je ook de functie van zowel kasteel als kliffen bekijken als verdedigingsbolwerk, met daarin een grote rol voor de de Tweede Wereldoorlog. Folkestone is ook een vrij grote stad, maar niet echt met een aantrekkelijk centrum. Wel kun je er leuk winkelen.

Je kunt ook wandelen op het strand om de kliffen van wat dichterbij te bekijken, maar pas wel op. Krijt is er zacht en poreus gesteente en meer dan eens vallen flinke delen van de kliffen naar beneden. Dat gaat vaak onverwacht, zonder duidelijke voortekenen of waarschuwing en in grote hoeveelheden. Vooral na de winterperiode met vorst en regen is het oppassen geblazen als je op het strand wilt lopen. Blijf ook vooral een heel stuk bij de voet van de klif vandaan en neem geen risico’s! Verder noordelijk verdwijnen de kliffen en begint de monding van de welbekende rivier de Thames.
Zuidelijk van Dover ligt het natuurgebied van Samphire Hoe. Dit is een mooie bestemming voor een wandeling. Bijzonder is, dat dit gebied vrij recent pas ontstaan is. Toen de Kanaaltunnel is uitgegraven moest men ergens naartoe met de tonnen Chalk die uit de gegraven tunnel naar boven gehaald werd. Deze werd allemaal gestort bij een stukje kust net onder Dover. Deels in zee en deels op het land. Dit ‘nieuwe’ land werd Samphire Hoe gedoopt. Genoemd naar de Rock Samphire die groeit op de Chalk, in het Nederlands beter bekend als zee-venkel. Hoe is een oude benaming voor land dat uitsteekt in zee. Geopend in 1997 is het tegenwoordig een natuurgebied waar gewandeld kan worden. Nog verder zuidelijk verlaten we Kent en houden de witte kliffen even op en maken plaats voor een stukje oud moerasgebied, de Romney Marshes, en de oude Cinque Ports Rye en Winchelsea. Daarna zien we weer kliffen, gele en bruine dit keer, de kliffen van het Weald, een stukje omhoog geduwd ouder Onderkrijt, bij Hastings, de plek waar William the Conqueror zijn verovering van Groot Brittannië begon. Als je vanuit Hastings de kustroute via Pevensey volgt richting Eastbourne, dan zie je in de verte de imposante witte kliffen van Beachy Head opdoemen. Dit zijn de hoogste kliffen van de zuidkust en een belangrijke toeristische attractie. Als je hoogtevrees hebt dan is dit een plek die je misschien toch beter aan je voorbij kunt laten gaan. Bij Beachy Head vind je ook de klifformatie die de ‘Seven Sisters’ genoemd wordt, omdat je als je daar op het strand staat 7 klifheuvels achter elkaar kunt zien liggen.
De kustroute brengt je verder langs de kliffenkust, die af en toe plaatsmaakt voor een badplaats, tot aan Hampshire. Onderweg kom je langs badplaatsen die ooit in de Victoriaanse tijd de eliteplekken van het land waren, als Brighton met het beroemde Brighton Pavilion en de Pier, Bognor Regis en de grote havensteden Portsmouth en Southampton, van waaruit veerboten vertrekken naar Frankrijk, de Kanaaleilanden en het eiland Wight (waar overigens ook mooie Chalkkliffen te zien zijn). Deze kustroute is een leuk alternatief voor een reis naar het westen in plaats van de snelwegen die allemaal langs Londen gaan. Maar alleen als je tijd hebt. De weg is in het hoogseizoen vreselijk druk en files zijn hier meer regel dan uitzondering in de zomer, vooral op het stuk tussen Brighton en Worthing. Leuke tussenstops langs de route zijn ook nog het stadje Lewes met op de heuvel een mooie oude ruïne en Arundel met haar majestueuze kasteel.

Een prima bestemming voor een weekje vakantie of een tussenstop op doorreis naar het westen.