Shungiet

Chemische formule: Verschillend afhankelijk van kwaliteit, maar in ieder geval C (koolstof)
Hardheid: Verschillend, edelshungiet 3 5 – 4
Kristalstelsel: Geen, amorf
Streepkleur: Zwart
Breuk: brokkelig, bij goede kwaliteit schelpvormig
Voorkomen: Rusland, USA, India, Madagascar, Congo

Shungiet is een mineraloïde, amorf, dus zonder kristalvorm. Je zult van deze steen dus alleen massieve brokken vinden en geen mooie kristallen. Het bestaat voor het overgrote deel uit koolstof. Oorspronkelijk gold de naam shungiet alleen voor de hele zuivere vorm met bijna alleen koolstof. Maar er zijn ook gesteentes met een lager koolstofgehalte die tegenwoordig als shungiet verkocht worden. Er wordt een onderverdeling gemaakt in Shungiet 1 t/m 5, waarbij 5 minder dan 10% koolstof bevat (maar nog wel shungiet mag heten) en 1 tussen de 98-100% koolstof bevat. Deze zuivere vorm is zeldzaam en geschat wordt dat slechts 1% van alle shungiet zo zuiver is. Andere elementen die aanwezig zijn in de niet zuivere vormen zijn o.a. silicium, titanium, aluminium, ijzer, kalium, mangaan, vanadium, koper, nikkel, chroom en arsenicum. Veel van de shungiet die verkocht wordt om in water te leggen is de niet-glanzende, matte variant. Vaak geeft deze ook af aan je handen. Dan weet je dat je te maken hebt met een niet-zuivere shungiet variant die dus naast koolstof ook die andere net genoemde elementen kan bevatten. Vooral de laatste paar in het rijtje wil je niet te veel van binnenkrijgen! Gelukkig zit hier niet veel van in, maar toch goed om even bij stil te staan voor je dit in je drinkwater legt.

De pure vorm zit in lenzen, aders of lagen in moedergesteente, heet edel-shungiet en heeft een wat metalig uiterlijk. Shungiet is genoemd naar de plaats Shunga in Karelia, Rusland. Hier bevindt zich een zeer grote afzetting van shungiet.

Shungiet is voor het eerst beschreven uit Rusland, maar wordt tegenwoordig op meer plekken gevonden, waaronder India, Madagascar en Congo. Het wordt op deze plekken ook wel pyrobitumen genoemd.

Het is afgezet in water, laag brak water, een soort lagunes, in een gebied met veel actieve vulkanen. Het vulkanische materiaal zorgde voor de juiste omstandigheden en stoffen (voedsel) in het water, waardoor er veel biologische activiteit, leven, in het water was en er veel koolstof afgezet kon worden. Dit leven moet je je voorstellen als eencelligen. Eigenlijk is shungiet dus gevormd door microscopische organismen die in zeewater deze afzetting hebben gevormd. In eerste instantie vormt dit olie-houdende schalie lagen, dit is in feite de oudst bekende afzetting van olie in de aardse geschiedenis. Maar door hoge druk en hitte veranderde deze olie-schalie in shungiet. Als je kwalitatief goede shungiet verhit zal het niet smelten of branden, maar wel een soort teer-olie achtige geur afgeven. De Russische shungiet is soms heel erg oud, wel 2 miljard jaar. De meeste afzetting zijn echter een stukje jonger, zo’n 600 miljoen jaar. Er wordt soms beweerd dat shungiet is gevormd door een meteorietinslag en dus buitenaards materiaal bevat. Deze theorie is inmiddels goed onderbouwd weerlegd door de wetenschap en is onjuist.

Van shungiet wordt gezegd dat het fullerenen bevat. Wat zijn dit eigenlijk? Fullerenen zijn bolvormige constructies van koolstofatomen. Soms kunnen ze ook een buis of ellipsvorm aannemen. De bolvorm lijkt een beetje op een voetbal met vijf-en zeshoeken van koolstof die samen een bal vormen. Deze constructie is zeer stabiel. Van fullerenen wordt gedacht dat ze bepaalde positieve toepassingen kunnen hebben op medisch vlak. Maar onderzoek hiernaar is nog volop bezig. De claim dat shungiet fullerenen bevat en daarom heilzaam is wordt vaak gedaan. Shungiet is echter niet opgebouwd uit fullerenen, maar uit atoomverbindingen die lijken op fullerenen (maar het dus niet zijn). Shungiet bevat wel echte fullerenen, maar de aangetoonde hoeveelheden daarvan liggen tussen de 0,0001 en 0,001%, erg weinig dus. Fullerenen worden ook wel C60 of C70 genoemd, C staat voor carbon, koolstof. 60 is het aantal atomen in een bolvormig fullereen, 70 in een ellipsvormig.

Folklore, mythologie en geschiedenis
We kennen koolstof natuurlijk ook van het gebruik in waterfilters. Het filtert en zuivert dus. Dat wisten mensen al lange tijd. Tsaar Peter de Grote had een kuuroord in Karelia, het belangrijkste shungiet gebied, en wist van de zuiverende werking van shungiet op het water. Hij gaf zijn soldaten soms ook stukjes shungiet zodat ze waar ze ook waren zuiver water hadden. De moderne wetenschap heeft tegenwoordig aangetoond, koolstof zuivert water van schadelijke bacteriën. Maar shungiet is helaas lang niet altijd zuivere koolstof.
Het wordt ook gebruikt als pigment voor zwarte verf.

Zuivere shungiet geleid elektrische lading erg goed. In Rusland is shungiet erg populair als zuiverende steen, er zijn zelfs ruimtes waarin de wanden bekleed zijn met shungiet waar mensen een poosje in kunnen verblijven om er gelouterd weer uit te komen. Dit is daar algemeen goed, want zelfs de militaire academie en diverse ziekenhuizen hebben zo’n kamer. Deze kamers worden in Russische ziekenhuizen gebruikt voor mensen met allergieën en luchtwegproblemen. In Beslan is na de aanval op de school daar een shungiet kamer gebouwd om de kinderen en hun ouders te helpen herstellen van hun trauma’s. Het schijnt zo te zijn dat zelfs het Kremlin een shungiet kamer heeft waar allerlei gevoelige informatie bewaard wordt, maar zoals je begrijpt is dit nooit bevestigd door het Kremlin zelf. In hoeverre deze dingen echt werken

Maar hoe goed werkt nu shungiet echt?
De werking als anti-oxidant is onlangs onderzocht door een team van wetenschappers. Kort gezegd is er vermalen shungiet uit Karelia van alle 5 varianten met zoutzuur vermengd om de omstandigheden in de maag na te bootsen. Hieraan zijn natuurlijke gifstoffen toegevoegd om te kijken hoe de shungiet reageert.

De test wees uit dat zuivere shungiet een enigszins anti-oxidant werking heeft (dwz het bindt vrije radicalen, stoffen die voor ons schadelijk zijn). De werking van shungiet is hierin afgezet tegen 3 bekende anti-oxidanten, namelijk vitamine C, E en quercetine. De werking van shungiet ligt aanzienlijk lager dan al deze stoffen die gewoon in ons eten zit. Het werkt 1000x minder dan quercetine. Een schaaltje druiven of broccoli en een appel eten heeft in deze dus meer effect dan shungiet in water leggen en opdrinken.

Een ander onderzoek is gedaan naar de claim dat shungiet zou beschermen tegen bepaalde vormen van UV staling. In dit onderzoek zijn kale muizen ingesmeerd met shungiet-houdende olie en daarna blootgesteld aan straling. Men constateerde dat de muizen die met de shungiet-houdende olie waren ingesmeerd inderdaad iets minder schade hadden van de staling. Helaas was deze test niet heel diervriendelijk en zijn alle muizen na de test vergast. Dus ook in mineralenland zijn de dingen niet altijd proefdiervrij.

Ook heeft de industrie shungiet ontdekt. Het wordt gebruikt in zuiveringsinstallaties voor water en lucht, warmte-regulerende verf en panelen, bodemverbeteraar. De shungiet die hiervoor gebruikt wordt is zorgvuldig uitgezocht, getest, vermalen en daarna gezuiverd. Realiseer je wel dat een hanger om je nek, aan je telefoon of een steentje in water nooit hetzelfde effect kan bereiken als onder laboratorium omstandigheden gezuiverde, gefilterde en in daarvoor bestemde vloeistoffen opgeloste ultrafijne shungietpoeder. De claims waarmee in de mineralenwereld shungiet objecten worden aangeboden hebben dan wellicht heel in de verte een wetenschappelijke oorsprong, maar de werkelijkheden van de gezondheidsclaims en het ‘bewijs’ liggen mijlenver uit elkaar. En het overgrote deel van de claims mist iedere basis. Een shungiet steen om je nek gaat je zeer zeker niet beschermen tegen virussen en andere nare ziekmakers.

Fakes & frauds
Soms wordt shungiet in hele lage kwaliteit (laag koolstof gehalte) verkocht of verkoopt men zelfs steenkool als zijnde shungiet.
De stukken ‘shungiet’ met pyriet die momenteel in de handel zijn bevatten geen shungiet, het zwarte gesteente hierin is een schalie.
Er zijn tegenwoordig ook zogenaamde 5G anti-stralingshangers waarvan soms beweerd wordt dat ze van shungiet zijn. Deze hangers hebben zelfs het nieuws gehaald omdat ze behoorlijk radioactief bleken te zijn. Met shungiet hebben ze helemaal niets te maken.

A giant Palaeoproterozoic deposit of shungite in NW Russia: genesis and practical applications
V.A. Melezhika, M.M. Filippovb, A.E. Romashkinb, 2004