‘The carpenter’s daughter has won a name for herself, and has deserved to win it.’ – Charles Dickens, 1865
Op 21 mei 1799 werd Mary Anning geboren. Wie? Mary Anning… De meeste mensen zal deze naam niets zeggen. Maar mensen die zich met fossielen bezig houden kennen Mary als de eerste vrouwelijke paleontologe die een aantal iconische en hele belangrijke prehistorische dieren heeft ontdekt in de kliffen bij haar woonplaats Lyme Regis.
Mary Anning, wie was zij?
Mary werd geboren op 21 mei 1799. Ze was het vijfde kind van Molly en Richard Anning. Haar broertje en zusje waren al als baby overleden. Haar oudste zus Mary, de oudste dochter, was niet lang voor deze Mary’s geboorte overleden nadat ze ernstig was verbrand. Moeder Molly was toen al in verwachting van een vijfde kind en ze besloten deze dochter Mary te noemen, net als haar overleden zus. Na Mary werden nog vijf kinderen geboren die allemaal hooguit een paar jaar leefden. Alleen de jongste Mary en haar broer Joseph (1796) overleefden hun kinderjaren in een tijd waarin kindersterfte een heel groot probleem was en dus ook de familie Anning zwaar had getroffen met 8 overleden kinderen. Het verhaal gaat dat ook Mary bijna als klein meisje overleden was. Toen ze 15 maanden oud was stond ze op de arm van haar buurvrouw te kijken naar een paardenshow. De boom waas ze onder stonden werd geraakt door de bliksem. De buurvrouw en twee andere vrouwen die ook stonden te kijken waren op slag dood, maar kleine Mary overleefde het. Dit werd door iedereen om haar heen gezien als een groot wonder.
Haar vader Richard was kastenmaker zocht in zijn vrije tijd naar fossielen die ze vervolgens vanuit hun huisje verkochten aan de rijke toeristen die Lyme Regis hadden ontdekt als badplaats. Het was een onrustige tijd. De Franse revolutie was net voorbij en Napoleon had de macht gegrepen in Frankrijk (1799), zichzelf tot keizer gekroond (1804) en keek naar mogelijkheden om zijn rijk te vergroten. In Engeland was men als de dood dat hij zou proberen het land binnen te vallen. Vakanties naar Europa waren gevaarlijk en dus kozen de mensen die het zich konden veroorloven voor vakantie in eigen land. Lyme Regis groeide uit tot een populaire badplaats, net als veel andere plekken langs de zuidkust.
De familie Anning hoorde bij de ‘Dissenters’, een groep protestanten die de Anglicaanse kerk de rug hadden toegekeerd. Dit had als gevolg dat ze geen publieke functies mochten bekleden. Ze woonden in een klein huisje direct aan de zee. Het gezin had niet veel geld en de kinderen Mary en Joseph zochten al van kind af aan mee naar fossielen op het strand om te kunnen verkopen voor een beetje extra inkomen. Vader werkte aan zijn ladenkasten voor de klanten en moeder verkocht de gevonden fossielen in een klein stalletje voor het huis. Fossielen noemden ze ‘curios’ (afgeleid van curiosity). Kleine zwarte werveltjes waren ‘verteberries’, ammonieten ‘snake stones’ en belemnieten ‘devil’s fingers’. Gryphea oesters stonden bekend als ‘Devil’s toenails’.
Vader Richard overleed in 1810 en liet zijn gezin een aanzienlijke schuld achter. In 1811, deed Joseph een hele bijzondere ontdekking. In de kliffen vond hij het schedel van een tot dan toe vrij onbekend dier. Dit was in een tijd dat het idee dat de aarde miljoenen jaren oud zou zijn nog niet echt algemeen goed was en de meeste mensen de ouderdom van de aarde zoals gegeven in de Bijbel gebruikten. Maar de geologie en paleontologie was een opkomende tak van wetenschap en een aantal mannen was erg geïnteresseerd in de vreemde botten en stenen die de familie Anning in Lyme Regis vond. De toen 11 jarige Mary vond een paar maanden later de rest van het skelet. Het bleek om een Ichtyosaurus te gaan. Een zee-reptiel dat qua uiterlijk vaak wordt vergeleken met de huidige dolfijnen (maar er absoluut niet verwant aan was). Dit skelet werd voor £23 gekocht door een welgestelde heer, die het fossiel doorverkocht aan de naturalist en verzamelaar William Bullock in Londen. Niet veel later, in 1819, werd het aangekocht door het British Museum en beschreven als Ichtyosaurus (Temnodontosaurus platyodon), visachtige hagedis. Er waren in het verleden al meer botten van dit prehistorische dier gevonden, maar deze waren ten onrechte beschreven als vissenbotten, krokodil of botten van mensen die tijdens de zondvloed verdronken waren. Het skelet van de Annings was het eerste complete skelet.
Het ging niet goed met de familie en ze kwamen in geldnood. Een verzamelaar die veel mooie stukken van de Annings had gekocht voor zijn collectie kon dit niet aanzien en besloot een veiling te organiseren om moeder Molly en de kinderen te helpen. Hij zocht een hoop publiciteit en schreef musea en verzamelaars in eigen land en in Europa aan om ze te laten weten dat deze veiling plaats zou gaan vinden. Onder hen was ook Dr Gideon Mantell, de ontdekker van de Iguanodon. Birch, de weldoener die de veiling organiseerde had veel van zijn bijzondere stukken laten zien aan Mantell en vertelde hem dat deze bijna allemaal afkomstig waren van de familie Anning. De veiling was een groot succes en trok kopers uit binnen- en buitenland. De uiteindelijke opbrengst lag rond de £400,-. Of de familie dit allemaal heeft gekregen is onduidelijk, maar vanaf dat moment waren hun financiële zorgen wel voorbij. Het zorgde er ook voor dat de internationale verzamelaarswereld (wat in die tijd een rijke groep mensen was) hun naam als fossielenverkopers leerde kennen en voor een grotere en rijke klantenkring zorgde.
Volgens sommigen was Mary de inspiratie voor de bekende tongtwister ‘She sells seashells on the seashore. The shells she sells are seashells, I’m sure. So if she sells seashells on the seashore. Then I’m sure she sells seashore shells.’ Mooi bedacht, maar daadwerkelijke aanwijzingen dat dit ook over Mary ging zijn er niet.
Joseph kon door zijn werk niet meer zo veel tijd in het zoeken naar fossielen steken. Maar Mary bleef zoeken en struinde iedere dag het strand bij Lyme Regis af op zoek naar schatten in het gezelschap van haar hond Tray. De winter was de beste tijd om te verzamelen omdat het dan rustig was op de stranden en de regen, vorst en wind er voor zorgden dat er meer rotsen van de kliffen afbraken. Dit was gevaarlijk werk. Instortende kliffen konden van het ene op het andere moment tonnen steen en klei naar beneden laten komen, zonder enige waarschuwing. In een brief aan een vriendin beschreef Mary hoe ze ternauwernood ontsnapte aan een lading steen die naar beneden stortte van de klif af. Haar hond had minder geluk en raakte bedolven onder de rotsen. Mary had veel verdriet van het verlies van haar trouwe vriend.
Financiële problemen bleven haar achtervolgen. In 1826 kocht Mary een plekje voor haar eigen fossielenwinkel. Veel verzamelaars van fossielen uit heel Europa wisten haar te vinden. Tot de tijden zwaarder werden en de economische situatie in het hele land erg verslechterde. Verschillende keren had ze het financieel erg moeilijk. Mensen die ze dankzij de fossielen had leren kennen, belangrijke en invloedrijke heren uit het wetenschappelijke circuit, konden haar helpen door onder meer prints te verkopen van een schilderij van de prehistorische Jura wereld gebaseerd op haar vondsten of door te bedingen dat ze vanwege haar bijdrages aan de wetenschap eigenlijk recht zou moeten hebben op een jaarlijkse uitkering van de organisatie die zich als doel stelde wetenschap mogelijk te maken en te bekostigen.
Mary en de wetenschap
En daar zit ook gelijk een heel groot pijnpunt. Mary heeft in haar leven diverse erg belangrijke ontdekkingen gedaan die de kennis over het leven in het Jura en de kennis van prehistorische zeereptielen aanzienlijk hebben vergroot. En het bleef niet alleen bij het vinden van fossielen. Ze kreeg ook steeds meer kennis over de dingen die ze vond. Ze maakte reconstructies, tekeningen en beschrijvingen van de skeletten en las vakliteratuur. Naast de Ichtyosaurus heeft ze ook het eerste nagenoeg complete skelet van een Plesiosaurus (Plesiosaurus dolichodeirus) ontdekt, belangrijke visfossielen (Dapedium politum, Squaloraja polyspondyla) en de eerste Pterosaurus (Dimorphodon macronyx) uit Groot-Brittannië. Ze vergeleek haar fossielen met recente dieren die ze ook ontleed en kwam tot de ontdekking dat belemnieten prehistorische inktvissen waren die ook een inktzak hadden, net als hun moderne equivalent. Sommige wetenschappers zagen haar als één van de mensen met de meeste kennis van Jura fossielen in Engeland. Ze was bevriend met Henry de la Beche, kende Richard Owen, William Buckland, William Conybeare, Roderick Murchinson , Charles Lyell en Louis Agazzis. Stuk voor stuk bekende namen, grondleggers van de geologie en paleontologie in Groot-Brittannië en Europa. En zij hadden respect voor haar kennis en kunde. Maar helaas. Mary was een vrouw en hing niet de juiste kerk aan. Die twee dingen maakten dat ze geen plek had in de wetenschappelijke wereld. Ze mocht geen lid worden van de Geological Society en ze kon geen wetenschappelijke artikelen publiceren in de destijds bekende tijdschriften. Wat niet wil zeggen dat haar observaties en ontdekkingen niet hun weg vonden naar de wetenschap. Alleen niet in haar naam. Ze correspondeerde met diverse mannen die zich met paleontologie bezig hielden en op deze manier had ze wel degelijk haar invloed op de paleontologie. Maar credits hiervoor kreeg ze maar zelden. Haar naam werd niet genoemd door de mensen die wel konden publiceren. Ze verliet de Dissenters kerk en besloot lid te worden van de Anglicaanse kerk. Een aantal van haar wetenschappelijke contacten was geestelijke binnen deze Anglicaanse kerk. Maar ze bleef vrouw en dus uitgesloten van een daadwerkelijke plek in de wetenschappelijke wereld.
In 1846 werd Mary ziek. Ze had borstkanker en overleed op 9 maart 1847 op 47 jarige leeftijd. Ze werd begraven op het kerkhof bij St Michael’s Church, waar haar graf nog steeds te bezoeken is.
Tegenwoordig krijgt Mary Anning steeds meer de erkenning die ze verdient. Diverse fossielen zijn naar haar vernoemd waaronder een Plesiosaurus, Anningasaura lymense, en een Ichtyosaurus, Ichthyosaurus anningae. Lyme Regis is de stad van Mary Anning. De plek waar ze is geboren, geleefd heeft, al haar fossielen gevonden heeft, gestorven en begraven is. En daarom verdient Mary een standbeeld in Lyme Regis. Als eerbetoon aan haar en aan alle vrouwen die net als haar niet kunnen en konden doen waar ze zo goed in waren, alleen omdat ze vrouw zijn. Dit vond ook de 11 jarige Evie. Tijdens een fossielen zoektocht op het strand van Lyme Regis vroeg ze zich af waarom er geen standbeeld stond voor Mary Anning. Samen met haar moeder Anya besloot ze in actie te komen en een campagne te starten om een standbeeld op te richten voor Mary Anning. Gesteund door grote namen Als Sir David Attenborough, Jack Horner, Dean Lomax en Alice Roberts zamelen ze geld in om dit standbeeld werkelijk te laten ontwerpen en plaatsen. Wil je dit geweldige initiatief steunen, kijk dan even op hun website www.maryanningrocks.co.uk. Vooral hun T-shirts zijn erg leuk!
Wil je meer leren over Mary en haar ontdekkingen in de Lias kliffen van Lyme Regis? Dan is een bezoek aan de Jurassic Coast een aanrader. Lyme Regis is een stadje dat fossielen ademt. In het Lyme Regis Museum (vml. Philpot museum), gebouwd op de plek waar eens Mary Anning’s huis stond, is een mooie tentoonstelling over haar en haar vondsten. In Londen, in het Natural History Museum, liggen een aantal van Mary’s fossielen, waaronder haar eerste Ichtyosaurus. Deze zijn te bewonderen in de beroemde ‘Jurassic Gallery’ in het museum. Ook zijn er veel boeken verschenen over Mary, maar de mooiste is in mijn ogen ‘Remarkable Creatures’ van Tracy Chevalier.
Puffins and Pies 