Libisch glas

Libisch glas of goud tektiet is een tektiet. Het is natuurlijk gevormd glas dat is ontstaan door een inslag van een meteoriet. Het wordt, anders dan de naam doet vermoeden, gevonden in de woestijn in West-Egypte aan de grens met Libië. De naam is ook niet afgeleid van de huidige staat Libie, maar van het gebied dat ook wel Libische woestijn heet, een naam die al in de 5e eeuw in gebruik was.

De meeste stukjes die gevonden worden zijn heel zachtgeel semi-opaak tot nagenoeg doorzichtig, maar heel zeldzaam worden op een bepaalde plek (Wadi Qubba) ook wat rozige stukjes gevonden. Er is geen meteorietkrater gevonden en ook de meteoriet zelf is nog niet met zekerheid gevonden. Er is wel een steen gevonden die wellicht een meteoriet is en ook is geanalyseerd. Maar of dat ook de meteoriet is die ervoor heeft gezorgd dat het Libisch glas is ontstaan is nog niet bewezen. Er zijn stukjes glas waar vreemde insluitsels inzitten. Hiervan wordt ook gedacht dat het stukjes van de meteoriet zouden zijn. Wel liggen er twee meteorietkraters in het gebied, maar die zijn afgewezen als de oorsprong van Libisch glas op basis van een afwijkende ouderdom en niet juiste afmeting. Libisch glas bestaat bijna geheel uit lechatelieriet, een silica houdend natuurlijk glas. Er is ook een vorm van cristobaliet in aangetoond die duidt op een zeer hoge ontstaanstemperatuur.

Libisch glas windkanter

Het is lange tijd onduidelijk geweest wat dit vreemde glas dat men in de woestijn vond nu eigenlijk was. Al in de 19e eeuw werd er door westerse reizigers melding van gemaakt (Fresnel, 1850). In 1932 werd het door een geologisch onderzoeker de moeite van het onderzoeken waard gevonden. Maar ook hij kon samen met andere mineralogen het raadsel van het glas in de woestijn niet oplossen. Allerlei ideeën zijn geopperd. Van vulkanische oorsprong tot een gigantische blikseminslag. Momenteel is men er vrijwel zeker van dat het glas is ontstaan door een meteoriet die zo’n 28/29 miljoen jaar geleden is ingeslagen in of is ontploft boven de huidige woestijn. Maar hoe het precies is ontstaan blijft nog onduidelijk. Het is, naar men nu denkt, niet zoals bij moldaviet ontstaan door gesmolten materiaal dat de ruimte in is geslingerd en weer op aarde is geland. Er zijn geen aanwijzingen in de vorm van de stukjes glas voor transport door de lucht of voor met hoge snelheid neerkomen op aarde. Wel zijn er vloeistructuren te zien in de stukjes glas (schlieren) en miniscule gasbelletjes. Een van de meest voorkomende ingesloten mineralen in het glas is gedeformeerde zirkoon (baddeleyiet), wat net als de aanwezigheid van cristobaliet zou duiden op een hele hoge ontstaanstemperatuur. Er is het nodige onderzoek gedaan naar andere ingesloten elementen, maar helaas met tegenstrijdige resultaten. Waar het ene onderzoek zegt dat bepaalde (isotopen van) elementen die zijn aangetroffen in het glas overeenkomen met de samenstelling van bepaald meteorieten spreken andere onderzoeken dit weer tegen. Ook is de hoge zuiverheid van het glas nog iets dat de wetenschap voor een raadsel stelt. Het is nog zuiverder silica dan de al heel erg zuivere zandsteen in de omgeving.

Het gebied waar het glas wordt gevonden bestaat uit rechte hoge zandduinen die langzaam door de wind opschuiven. Tussen de duinen in de lagere gebieden wordt het glas aan het oppervlak gevonden. Omdat het is blootgesteld aan de wind zijn de meeste stukken voorzien van een patina, windlak, ontstaan doordat de wind de stukjes glas als het ware zandstraalt. Sommige stukjes glas hebben drie afgesleten kanten en worden daarom ook wel als windkanters omschreven.

Er zijn prehistorische artefacten gevonden in het gebied waarbij ook door de mens bewerkt Libisch glas is aangetroffen. In de tombe van Toetanchamon is een scarabee gevonden die is
gemaakt van Libisch glas.

Libisch glas scarabee in een borst/hals sieraad van Toetanchamon. Bron Wikimedia commons, public domain.