Labradoriet

Chemische formule: (Ca,Na)(Si,Al)₄O₈
Hardheid: 6 – 6,5
Kristalstelsel: Triklien
Streepkleur: Wit
Breuk: Ruw, brokkelig
Voorkomen: Madagascar, Finland, Canada

Labradoriet hoort bij de plagioklaasveldspaten.
Veldspaten zijn een belangrijke groep mineralen die gesteentevormend kunnen zijn. Ze vormen een groot deel van de gesteentes in de aardkorst. Veldspaat is een aluminium silicaat. Dat wil zeggen dat aan ieder silicium atoom vier zuurstof atomen zitten in de vorm van een tetraëder. Meer specifiek zijn deze tetraëders ook nog eens driedimensionaal gerangschikt, dat maakt veldspaat een tectosilicaat. Meestal worden de veldspaten verdeeld in twee groepen, de alkaliveldspaten en de plagioklaasveldspaten.

– De alkaliveldspaten hebben in hun chemische samenstelling naast aluminium en de siliciumtetraëders ook natrium en kalium. Dit is de groep die loopt van orthoklaas tot albiet.
– De plagioklaasveldspaten hebben naast het aluminium en de siliciumtetraëders natrium en calcium. Dit is de groep van albiet tot anorthiet. Hier hoort ook oligoklaas en labradoriet bij.

Albiet is een natriumveldspaat en daar ligt de overgang tussen beide groepen. Orthoklaas is een kaliumveldspaat en anorthiet is een calciumveldspaat. Zij vormen beide uitersten van de veldspatengroep. Daarbinnen komen diverse mengvormen voor. Dat maakt veldspaat een vrij ingewikkelde groep. Zelfs de kristalstructuur is niet voor alle veldspaten gelijk, die is of monoklien of triklien.

Bekende voorbeelden van veldspaat zijn maansteen, zonnesteen, labradoriet en amazoniet.

Labradoriet is een plagioklaas veldspaat met 50-70 % anorthiet (eind ‘member’ van de plagioklaas veldspaten). Het heeft een kenmerkende lamelordening die onder meer bepaald wordt door de manier waarop en snelheid waarmee het gesteente ooit is gestold. Deze lamellen zijn eigenlijk ‘laagjes’ met ontmengde veldspaat waarbij de verschillende samenstellingen die veldspaat heeft elkaar afwisselen. Deze lamellen ontstaan bij langzame afkoeling. Bij labradoriet liggen de lamellen vaak vrijwel parallel naast elkaar en dat zorgt voor de mooie kenmerkende labradorietglans. Labradoriet kan een hele range aan kleuren vertonen, maar blauw, goudgeel, groen, paars en roze komen het meest voor. Labradoriet is genoemd naar het Canadese schiereiland Labrador, maar nagenoeg alle labradoriet in de huidige handel komt uit Madagascar.

Spectroliet is een naam voor labradoriet met een heel uitgebreid en sterk iridiscerend kleurenpalet, maar is geen officieel erkende mineralennaam. Spectroliet is een handelsnaam voor labradoriet uit Finland met bijzonder mooie kleuren op een zwarte ondergrond. Spectroliet is bij toeval ontdekt door vader en zoon Laitakari. Vader Aarne had een grote interesse in geologie en vond met enige regelmaat labradoriet aan de stranden van de Finse Golf. Vergelijkbare stukken kende hij uit Rusland, aan de andere kant van het water. Zoektochten die hij ondernam om het in situ gesteente te vinden waren echter tevergeefs. Toen zijn zoon Pekka in WO2 in het leger zat en moest bouwen aan de Salpa Linie bij het dorp Tevalainen vond hij brokken labradoriet-gesteente. Hij stuurde een paar stukken naar zijn vader. Aarne concludeerde dat dit hetzelfde gesteente was als dat hij als zwerfsteen aan het strand had gevonden. Deze labradoriet variant vertoonde uitermate mooie kleuren in het hele spectrum, daaruit werd de naam spektroliitti geboren. Na de oorlog werd er begonnen met het actief winnen van spectroliet. De mooie variatie in kleur wordt toegeschreven aan de samenstelling van de labradoriet, bij spectroliet is de exsolutie (ontmenging) iets anders en bevatten de lamellen fijnere kaliveldspaten. Maar het blijft een variant van labradoriet. De meeste spectroliet komt uit Ylämaa.

Tegenwoordig wordt ook kleurrijke labradoriet uit Madagascar onder de naam spectroliet aangeboden. Feitelijk ten onrechte omdat de handelsnaam spectroliet is vastgelegd voor de Finse variant en alleen daarvoor mag gelden, maar is een groeiende en tevens verwarrende trend in mineralenland om ook kleurrijke Madagascar stukken met deze naam aan te duiden.

Bij labradoriet zijn er geen duidelijke losse kristallen te zien en te onderscheiden. De meest voorkomende kleuren zijn wit, grijs, roze, blauw en groen. Het mooie effect van de verspringende kleuren dat labradoriet als mineraal zo geliefd maakt heet ‘labradoriseren’.

Labradoriet, maar ook alle andere plagioklazen, lossen relatief goed op in water op kamertemperatuur. Dat is niet te zien, de steen zelf lost niet op, maar laboratoriumtests tonen aan dat vooral in de eerste 24 uur veel stoffen uit de steen in het water komen. Daarbij vooral de zouten en de zuren. Het is daarom af te raden met deze steen edelsteenwater te maken.

Folklore, mythologie en geschiedenis
Er zijn hier in Europa geen folklore verhalen omtrent labradoriet. In Canada wordt door de Inuit gezegd dat het noorderlicht gevangen zit in deze steen, vandaar het mooie kleureffect wat inderdaad lijkt op de kleuren van het noorderlicht. Een Inuitman heeft met zijn speer de steen doorboord en daarmee het noorderlicht bevrijd uit de steen zodat het aan de hemel kan staan. De Inuit geloven dat je de geesten van overleden voorouders kunt zien in het noorderlicht. Zij gebruikten vroeger de vermalen steen ook als geneesmiddel.

Fakes & frauds
Labradoriet is geen zeldzaam mineraal, het komt in zeer grote hoeveelheden uit Madagascar. Daarom wordt het ook eigenlijk bijna niet nagemaakt. Heel soms zie je een namaak variant gemaakt met epoxyhars. Wat wel soms gedaan wordt is dat larvikiet, een grijs veldspaat gesteente met een vergelijkbare glans als die van labradoriet aangeboden wordt als labradoriet. Ook is al eerder spectroliet genoemd. Hiermee moet je wel oppassen, want niet alles wat spectroliet heet is ook daadwerkelijk spectroliet. De enige echte spectroliet komt uit Finland en is te herkennen aan de zwarte ondergrond met mooie heldere kleuren. Labradoriet uit Madagascar is altijd enigszins doorzichtig en lichtgrijs als je het tegen een fel licht zoals de zon of een lamp houdt. Dit is ook de reden waarom kleinere labradoriet kralen vaak wat tegenvallen qua kleurspel, ze zijn te klein en laten te veel licht door om het labradoriserende effect mooi uit te laten komen.