Citrien

Chemische formule: SiO₂
Hardheid 7
Kristalstelsel: Trigonaal
Streepkleur: Wit
Breuk: Schelpvormig
Voorkomen: Citrien komt onder andere uit Brazilië, Afrika en Madagascar. Ook in Europa komt citrien voor, onder andere in Frankrijk en Rusland, maar ook op het Schotse eiland Arran.

Het is niet moeilijk te raden waar de naam vandaan komt, die is afgeleid van citrus of het Latijnse citrina, vanwege de gele kleur van de steen.
De oorsprong van de kleur van citrien is een onderwerp waar nog wat discussie over bestaat. Men denkt dat de meeste citrien zijn kleur dankt aan aluminium die in combinatie met natuurlijke straling kleur geeft aan de kwarts. Deze citrien verliest kleur als het verhit wordt boven 200 graden en krijgt deze terug wanneer het weer wordt blootgesteld aan de juiste hoeveelheid x of gammastraling.
Er bestaat een vermoeden dat ijzer ook een rol zou kunnen spelen in het ontstaan van een gele kleur in kwarts, omdat kunstmatige kwarts die groeit in een oplossing met ijzer geel wordt. Vooralsnog is dit alleen bekend van lab-grown kwarts.
Citrien is alleen citrien als het de gele kleur heeft door de genoemde insluitsels in het kristalrooster. Kwarts die een gele kleur heeft door andere inclusies zoals bijvoorbeeld ijzer of limoniet, is geen citrien. ‘Lemon kwarts’ is dus ook geen citrien (dit is trouwens 9 van de 10 keer ook niet echt, maar gekleurd)

Folklore, mythologie en geschiedenis
Er is niet heel veel met zekerheid bekend over het gebruik van citrien in het verleden. In de Bijbel wordt gesproken over een ‘gouden steen’, sommige mensen menen dat het hier om citrien gaat, maar het ligt meer voor de hand dat ze daarmee topaas bedoelen. Topaas en citrien werden lange tijd met elkaar verward. In de late middeleeuwen pas werd het regel dat citrien de gele variant van kwarts was en topaas een ander mineraal. In de oudheid werd citrien gebruikt om te beschermen tegen het gif van slangen. Ook werd het de koopmans-steen genoemd of merchant’s stone of money stone, omdat het zou helpen
handel succesvol te maken.
Citrien werd door de Romeinen gebruikt in beschermende amuletten, het zou volgens oude geschriften helpen tegen angst, geweld, verslaving en vergif. Ook in de Middeleeuwen was citrien een geliefde steen in amuletten en juwelen, gedacht werd dat het de dragen zou opmonteren omdat het een ‘zonnige’ steen was. De Schotten verwerkten citrien in het de sgian dubh, de traditionele Schotse dolk. Koningin Victoria maakte citrien populair in Schotland en Engeland door het veelvuldig te gebruiken in haar sieraden.

Fakes & frauds
Helaas is veel goedkope citrien in de handel die geen echte citrien is, maar gebrande amethist of soms rookkwarts. Het is niet zo heel moeilijk om goede citrien te onderscheiden van gebrande amethist. Let op de volgende dingen:
– Echte citrien is groen-geel of lichtbruin-geel, gebrande amethist altijd bruin, vaak vrij donker bruin.
– Echte citrien heeft een egale kleurverdeling, is dus van aanzet tot punt dezelfde kleur. Gebrande amethist daarentegen heeft vaak een witte aanzet en bruine punten.
– Echte citrien komt niet in geodes voor, amethist wel. Als je stuk er uit ziet als een deel van een geode met kleine kristalpunten is het nagenoeg altijd gebrande amethist. Kijk daarbij ook naar de matrix, het moedergesteente, is deze donkergroen dan is het vaak een deel van een Braziliaanse amethist geode.
– De prijs, echte citrien is prijzig
– Echte citrien vertoont in heel lichte mate dichroisme, verandering van kleur bij verschillende lichtinval.
Soms wordt gebrande amethist Madeira citrien of Bahia citrien genoemd, maar deze namen zijn tegenwoordig wat in onbruik geraakt. Soms kan het discussie opleveren of dit wel of geen citrien genoemd mag worden. In de mineralogie mag het niet, in de lapidarie is het wel toegestaan om dit citrien te noemen, mits erbij vermeldt staat dat deze behandeld is.

Ook wordt geel gekleurde kwarts of zelfs geel gekleurd glas verkocht als zijnde citrien. Deze zijn vaak opvallend lichtgeel van kleur. En er is lab grown gele kwarts in de handel als ‘citrien’.

Af en toe wordt citrien ook verkocht als zijnde het duurdere en hardere mineraal topaas. in gefacetteerde vorm noemen ze dit ‘gold topaz’.

Er bestaat ook een mineraal dat ametrien genoemd wordt, daarmee wordt gesuggereerd dat het een combinatie is van amethist met citrien, maar dit is niet geheel juist.

Zie hier een filmpje over het herkennen van gebrande amethist en echte citrien:

https://www.youtube.com/watch?v=p3EqmwoSzBQ