Lughnasadh

In de Britse eilanden was 1 augustus vroeger een belangrijke dag. Op of rond deze dag vierde men het begin van het oogstseizoen. Er bestaan verschillende namen voor deze dag, waarvan de bekendste Lughnasadh en Lammas zijn.

Lughnasadh zou genoemd zijn naar de god Lugh. Gedacht wordt dat de Kelten vier belangrijke feesten vierden gedurende een jaar. Een gekerstende versie hiervan is nog terug te vinden in de Schotse ‘Quarter Days’. Deze feesten waren Imbolc (2 februari), Beltane ( 1 mei), Lughnasadh (1 augustus) en Samhain (31 oktober). Vooral in Ierland zijn festiviteiten rondom 1 augustus en het begin van de oogst vrij goed gedocumenteerd of te herleiden uit nog bestaande feesten en gebruiken. Gebruiken rondom het eerste oogstfeest waren bijvoorbeeld het offeren van het eerste graan of fruit aan de goden, liefst boven op een heuvel. Maar ook het slachten van een stier, handfasten, jaarmarkten, dansfeesten, bezoeken aan heilige bronnen en sportieve activiteiten vinden plaats in het kader van Lughnasadh (zie Máire MacNeill, The festival of Lughnasa). Nog steeds is het op veel plaatsen in Ierland en enkele op de Britse Eilanden (voornamelijk in Schotland en op Man) gebruikelijk om op of rond 1 augustus een plaatselijke berg of heuvel te beklimmen en ook jaarmarkten worden nog steeds veel rond deze dag gehouden. Bronnen worden soms nog versierd. Gebruikelijke offers aan bronnen zijn munten en stukjes stof. Ook loop je met de richting van de zon mee rondom de bron om een goede oogst en een goede winter te mogen ontvangen. Handvasten op of rond deze dag is nog steeds populair. Handvasten is het verbinden van twee geliefden. Vaak eerst voor een jaar en een dag, daarna kon de verbinding voor de rest van het leven (of langer) definitief gemaakt worden.

Volgens de Ierse legende was de godin Tailtiu de pleegmoeder van Lugh. Ze bewerkte het hele Ierse land en de akkers zodat de mensen eten konden verbouwen. Toen ze dit klaar had stierf ze van uitputting. Haar pleegzoon, de god Lugh, maakte daarom 1 augustus een dag om haar te eren door te beginnen met de oogst en sportwedstrijden ter nagedachtenis van haar te houden. Deze Tailteann Games (Aonoach Tailteann is de oude naam, Tailteann Games een moderne versie uit eind 19e, begin 20e eeuw) werden gehouden bij de Ierse plaats Teltown, waar een aarden bouwwerk ligt uit de ijzertijd waar deze feesten zouden zijn gehouden. De oudst bekende bronnen hierover dateren uit de Middeleeuwen (Lebor Gabála Érenn, 11e eeuw, Tochmarc Emire, datum onbekend, 10e of mogelijk 8e eeuws). In het Iers Gaelic is Lúnasa de naam voor de maand augustus.
Bronnen over dit soort feesten in Groot-Brittannië zijn een stuk lastiger te vinden. Op het eiland Man worden rond 1 augustus oogstfeesten gevierd en ook op plekken in Schotland (Hebriden, Orkney) zijn gebruiken die te herleiden zouden zijn naar de Lughnasadh gebruiken. Soms zijn deze gekerstend, maar staan wel oogst, dankbaarheid, etc. centraal.
Een andere godheid geassocieerd met Lughnasadh is Crom Cruach (Crom Dubh, Cenncroithi). Deze god werd als afgodsbeeld uitgebeeld, een gouden beeld dat offers eiste in ruil voor een goede oogst, gezegd wordt dat er zelfs kinderen (eerstgeborenen) aan hem geofferd zouden moeten worden. De eerste vermelding hiervan komt uit het Book of Leinster. Het afgodsbeeld zou zijn vernietigd door Saint Patrick. Hijzelf heeft er nooit over geschreven, maar legendes over hem vertellen wel dit verhaal (Tripartite life of Saint Patrick, Life and acts of Saint Patrick). Crom Cruach/Crom Dubh zou het graan hebben laten groeien en zien als zijn schat. Lugh’s taak is het om het graan te veroveren voor de mensen.
In Schotland was het gebruik om een brood te bakken van het eerste graan. Bannock/Bonnach Lunastain. Recepten voor dit brood lopen sterk uiteen. Basis van het recept is gemalen graan, vet/boter, melk en wat zout.

Waar de naam Lughnasadg vooral in Ierland en Schotland in gebruik is, noemden de Engelsen de eerste augustus Lammas Day. De naam Lammas heeft een Anglo Saksische oorsprong en komt van hlaf-mas. De essentie is gelijk aan Lughnasadh. Het vieren van het eerste geaan en een verdere goede oogst afdwingen door een brood gebakken van dit graan te offeren. Soms door het te breken en op verschillende plekken van het erf of in de schuur te leggen, later werd het brood meegebracht naar de kerk om daar als offer te dienen. In de Anglo-Saxon Chronicles wordt het Lammas feest meermaals genoemd en heet het ook wel het feest van het eerste fruit (feast of First Fruits). In Wales noemt men de eerste augustus Gŵyl Galan Awst (Gŵyl Awst).

Blessed Lammas, Lughnasadh, Oogstfeest 😊